Kâzım Özalp’in Atatürk Anıları, Sakarya’da
Sakarya’da Sakarya Savaşı’nın bütün ayrıntıları değişik tarih ve yerlerde yayınlanmıştır. Milli Mücadele’nin cephe faaliyetlerini anlatan anılarımda Sakarya Muharebesi’ni ayrıntıları ile yazdım. Ancak bu anılarımda da Sakarya’dan özet olarak bahsetmeyi faydalı görmekteyim. Yunan taarruzları karşısında Sakarya Nehri’nin doğusuna çekilmiş müdafaa hazırlıkları yapmaya başlamıştık. Ben o günlerde kumanda ettiğim “Kocaeli Grubu” ile zaman zaman Bilecik’e kadar uzanan baskınlar yapıyordum.
10 Ağustos 1921’de Beylikköprü’ye gitmek üzere kuvvetlerimi Sakarya’nın doğusunda topladım. Kuvvetlerimizin iki katı fazla olan Yunanlıların yeni bir taarruz planı hazırladığı anlaşılıyordu. 23/24 Ağustos gecesi Beylikköprü güneyinden Sakarya’yı geçen düşmanla grubum arasında çatışma başladı. Abdurrahman Nafız Bey’in (Gürman) kumandasındaki 1. Fırka başarılı bir müdafaa yaptı.
Düşman daha güneyden Sakarya’yı geçerek sol cenahımızı çevirmeyi hedef aldı. Mustafa Kemal Beylikköprü’de kesin olarak direnmemizi istiyordu. Bir süre sonra Beylikköprü sabit kalmak üzere, cephemiz Kuzey-Güney yönünden Batı Doğu yönüne dönmüş fakat düşman çevirmesi başarısız kalmıştı. En büyük taarruzlarını 1-5 Eylül arasında yaptılar, bazı önemsiz yerleri işgal ettiler, ancak kayıplar verdiler ve 5 Eylül’den sonra taarruzları zayıfladı. Dürbünle yaptığım incelemelerde hareketlerinde bir yavaşlamayı müşahade ediyordum.
Maneviyatlarının da bozulduğu anlaşılıyordu. Durumu telefonla Batı Cephesi Kumandanlığı’na ve Başkumandanlığa bildirdim. Mustafa Kemal, attan düşmüş iki kaburga kemiği kırılmıştı. Ağrılarına rağmen Fevzi Paşa (Çakmak) ve ismet Paşa (inönü) ile beraber karargâhımın bulunduğu Zafer Tepesi’ne geldi. Birkaç saat dürbünle incelemede bulundu, düşmanın durumunu tartıştık. Merkez ve sol cenahtaki bütün ihtiyatların ve diğer tasarruf edilebilecek kuvvetlerin gece yürüyüşü ile benim bulunduğum bölgeye getirilmesi ve buradan düşmanın sol cenahına taarruz edilmesi kararlaştırıldı. Mustafa Kemal “Gelen kuvvetler de sizin emrinize verilecektir, taarruzu siz yöneteceksiniz, bizler burada bulunacağız, gerekirse size yardımcı oluruz” dedi. 10 Eylül sabahı taarruza başladık. Mustafa Kemal kaburga kemiğindeki ağrılara rağmen, Şükrü Naili Bey’in (Gökberk) kumandasındaki topçu kuvvetlerinin yanına gitti. İsmet Paşa başka bir fırkanın yanında bulunuyordu. Biz, Fevzi Paşa ile aynı tepede taarruzu izliyorduk. Mustafa Kemal Paşa ile beraber gelmiş bulunan Halide Edip Hanım (Adıvar) da çalışmaları takip ediyordu. 11 ve 12 Eylül günleri şiddetli taarruzlar yaptık. 13 Eylül 1921’de düşman dağınık bir durumda Sakarya’nın batısına çekildi. Sakarya Zaferi’ni 22 gün ve geceden sonra kazanmış bulunuyorduk. Birkaç gün içerisinde “Paşa”lığa terfi ettiğim tebliğ edildi.
