İlk Kurşunun Hazin Öyküsü

Yunanlılar, 15 Mayıs 1919’da İzmir’i işgale başladıklarında “ilk kurşun”u atan gazeteci Hasan Tahsin’in, aynı günün sabahı kız kardeşine gönderdiği notta “Ben gelmez­sem..” diye yazması, onun Yunanlılara ateş etmekte kararlı ol­duğunu bir kez daha ortaya koy­du. Anadolu Ajansı’nın Nurdoğan Taçalan’ın, “Ege’de Kur­tuluş Savaşı Başlarken” adlı yapıtından alıntılar yaparak der­lediği “ilk kurşunun hazin öy­küsü” şöyle:

İzmir’in işgali, 14 Mayıs Çar­şamba günü saat 09.00’da, İzmir Limanı’nda bulunan İtilaf Dev­letleri donanması kumandanı Amiral Caltrop tarafından, İzmir Valisi İzzet Bey ile 17. Kolordu Kumandanı Ali Nadir Paşa’ya bildirildi. İzmir’in işgal edileceği­ni duyan yurtseverler de gece Ma­şatlık denilen eski Yahudi mezar­lığında toplanarak “Reddi İl­hak” ilkesini kabul ettiler. “Ey Bedbaht Türk” diye başlayan “Reddi İlhak Beyannamesi”, Mustafa Necati (genç yaşta ölen Milli Eğitim Bakanı), Moralızade Halit ve Ragıp Nurettin bey­ler tarafından hazırlanmıştı. İzmir Müdafaai Hukuku Osmaniye Cemiyeti’nin kurucusu Moralızade Halit ile kardeşleri Nail ve Rı­fat’ın Kordonboyu’ndaki yazıha­neleri, işgal güçlerine karşı veri­len mücadelenin odağı gibiydi.

Halit Bey’in yazıhanesini 14 Mayıs öğleyin ziyaret edenlerden biri de Gazeteci Hasan Tahsin’di. Halit Bey’den aktardığına göre, kendisinden borç isteyen Hasan Tahsin’e istediği parayı veren Ha­lit Bey, durumundan şüphelendi­ği Hasan Tahsin’e, “Nedir bu ha­lin, insanı korkutuyorsun” diye sorduktan sonra Hasan Tahsin’in üzerini arar. Genç gazetecide top­lu bir tabanca bulan Moralızade Halit Bey, “ilk kurşunu atma­mak” konusunda aldıkları kara­rı, Hasan Tahsin’e anımsatır. An­cak Hasan Tahsin, gece Maşatlık’taki mitinge katıldıktan sonra evde kız kardeşi Melek’e (Gök­men), “Mitingde aradığını bulamadığını” anlatır. Sabah, Hu­kuku Beşer Matbaası’na gittikten sonra, bir çırakla kız kardeşine, “Evden katiyyen çıkma. Ben gelinceye kadar bekle. Ben ge­lemezsem Mr. Van Der Zee (Henrick, İsveç fahri konsolo­su, deniz nakliyat şirketi sahibi) gelip seni alacak” yazılı bir kart gönderir.

Taçalan, kitabında, alınan borç para ve kartta yazılı bu notun, Hasan Tahsin’in, “ilk kurşun”u at­makta kararlı olduğunu ve öldü­rüleceğini bildiğini yazıyor. Ta­çalan, Hasan Tahsin’in, borç pa­rayı büyük ihtimalle kız kardeşi için istediğini; ancak bu parayı ta­bancasına el konulması üzerine yeni bir tabanca almakta kullan­dığını; çünkü paranın Melek Hanım’a verilmediğini kaydediyor.

İzmir Limam’na sabah giren nakliye gemilerinden inen ilk Yu­nan askerleri, Punta (Alsancak) ve Pasaport karakollarını işgal et­tiler. Yarbay Stavriani kumanda­sındaki Efzon alayı, bir süre Rum­larla beraber Konak Meydanı’na kadar yürüyor, o sırada İzmir’in ünlü saat kulesi saat 11,00’i vu­ruyordu.

Türklerin yoğun olmalarından ötürü, Rumlar Efzonlardan ayrı­lıyorlar; ancak başlarında yerli Rumlardan Teğmen Yani’nin bu­lunduğu milisler Efzonların önünde yürümeyi sürdürüyorlar­dı. Tıklım tıklım dolu olan Kemeraltı’nın girişinin bir yanındaki Askeri Kıraathane’nin önünde Hasan Tahsin bekliyordu. O gü­rültü arasında güçlükle duyulan tabanca sesinin ardından Teğmen Yani, taşıdığı bayrakla atından yuvarlanıyordu. (Gazeteci Ömer Sami Coşar, o anda ölen Efzonların adlarını Jorj Papakostas ile Basile Dclaris olarak veriyor. Olayın içinde bulunan eski İz­mirliler ise meyhanecinin oğlu Teğmen Yani adında bileşiyor­lar.)

Başlarında Hasan Tahsin olan birkaç Türk, Rumların ara­sından ileri atılıp silahlarını ateş­ledikten sonra, kıyıya doğru koş­maya başlıyorlardı. Şaşkınlığı atlatan Efzonlar, Yar­bay Stavrini’nin “yere yat” ko­mutundan sonra, valilik önünde­ki parkta mevzilenen Yunanlılar, makineli tüfekle ateş etmeye baş­ladılar. Makineli tüfek ateşiyle şehit düşen Hasan Tahsin’in naaşı, Askeri Kıraathane’den 150 metre kadar uzakta bulundu.