Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün Ziyaret Ettiği, Tarihi Amasya Ortaokulu Nasıl Yok Oldu?

Şehirlerimizin kültür mirası envanterlerine bakıldığında, geçen yüzyıldan günümüze ulaşan tarihi kamu yapıları arasında, okul binalarının önemli yer tuttuğu görülür. 1880 – 90’lı yıllarda ve cumhuriyet’in ilk yıllarında; diğer birçok vilayette olduğu gibi Amasya’da da okul binaları yapıldı. Amasya’nın Saraydüzü mevkiinde inşa edilen Amasya İdadi Mektebi (Orta Mektebi) Osmanlı’dan Cumhuriyet’e ulaşan Amasya’nın en eski ve önemli okul binasıydı.

Orijinal haliyle korunması gereken Amasya’nın kültür mirasıydı. Ancak Amasya Orta Mektebi (ortaokulu) binası, ne yazık ki günümüze ulaşamadı. Çok değerli bir kültür varlığı tarihe karıştı.

Tarihi Amasya Ortaokulu nasıl yok oldu?

Amasya Orta Mektebi Osmanlı devrinde Amasya Sancağı’nda İdadi Mektebi olarak açıldı. Maarif salnamelerine ve çeşitli kaynaklara göre okul binası inşasına 1891 yılında karar verildi. Binanın uzun süren inşası 1897 tarihinde tamamlanabildi ve bu tarihte açılışı yapılarak hizmete girdi. Yapı I. Dünya savaşı yıllarından birkaç ay süreyle hastane binası olarak da kullanıldı.

Cumhuriyet’in ilk yıllarında Amasya Orta Mektebi (ortaokulu) binasında eğitim ve öğretim faaliyetleri devam etti. Gazi Mustafa Kemal Atatürk 22 Kasım 1930 tarihinde okulu ziyaret etti. Okulda verilen dersleri izledi, öğrenci ve öğretmenlerle sohbet etti. (Amasya’daki eğitim ve öğretim seviyesini merak eden ve bunu öğrenmek için Amasya Ortaokulu bizzat ziyaret eden, sınıflara girerek öğrencilerle yan yana oturup ders izleyen, Türk tarihi ve çeşitli konularda öğretmen ve öğrencilerle sohbet eden ilk ve son Cumhurbaşkanı Atatürk’tür.) Amasya Orta Mektebi (ortaokulu) binası 1931 ve 1937 yıllarında kapsamlı onarımlar gördü.

1939 Erzincan Depreminde Amasya

7 Aralık 1939 tarihinde merkez üssü Erzincan’da meydana gelen depremde 30 binden fazla insanımızın yaşamını yitirdi. Depremde irili ufaklı 100 binden fazla bina yıkıldı. Deprem merkezinden çok uzakta olmasına karşın Amasya’da bine yakın insan öldü, bine yakın bina yıkıldı, bin kadar bina da ağır hasar gördü. Deprem sırasında Amasya Ortaokul binası da ağır hasar görerek kullanılamaz hale geldi.

Amasya Orta Mektebi (ortaokulu) binası tam 80 yıl önce; 7 Aralık 1939 Erzincan Depremi nedeniyle yok oldu. 1939 depremi ve aynı yıl II. Dünya Savaşı’nın çıkmasıyla yokluklarla dolu bir dönem başladı. Yapının yeniden inşası bu yüzden mümkün olamadı. Söz konusu değerli bina depremde yıkılmamış olsaydı bugün 122 yaşındaydı. Önemli hatırlara sahip olan bir kültür varlığı ve mirası olarak Amasya’da ayakta duran diğer tarihi yapılar arasında olacaktı.

Amasya İdadi Mektebi (ortaokulu) yeniden inşa edilebilir.

Osmanlı devrinde Amasya İdadi Mektebi, Cumhuriyet’in ilk yıllarında ise Amasya Ortaokulu olarak kullanılan tarihi yapı; 80 yıl önce yıkıldığı yere yeniden yapılabilir. Kent planlarına ve uydudan çekilen fotoğraflara bakıldığında yıkılan okulun yeri boş ve atıl bir arazi olarak durduğu anlaşılıyor. Ayrıca arşivlerimizde söz konusu yapının inşa edildiği döneme ait, binanın mimarı tarafından çizilen (Arap harflerle Türkçe yazılı) çok detaylı orijinal projesi duruyor. Öyle ki projede okul binasının plan, cephe ve kesitleri mevcut olduğu gibi, taş sütunlar arasındaki (Atatürk’ün okul girişinde çekilen fotoğrafta görülen kapı) ferforje bahçe kapısının varıncaya kadar tüm detaylar resmedilmiş. Ayrıca okulun zaman içinde çekilen çeşitli fotoğrafları da mevcuttur. Amasya İdadi Mektebi’nin yeniden inşa edilebilmesi teknik yönden gayet mümkündür. Tarihi yapının yeniden inşa edilip kültür ve sanat merkezi, kent müzesi vb. gibi yararlı amaçlarla kullanılması Amasya şehrine büyük bir değer ve zenginlik katacaktır.

Amasya halkı, deprem nedeniyle yok olan değerli bir kültür mirasına sahip çıkmakla, sadece yaşadığı şehrin kaybolan belleğini kazanmakla kalmayıp, ülkemizin eğitim ve kültür tarihine karşı da önemli bir hizmet gerçekleştirmiş olacaktır.

Konuyla ilgili, bilgili ve yetkili kişilerin dikkatine