“Cumhuriyet İlan Olunurken, Binlerce Yıllık Tarihte Acaba Böyle Bir Zafer Kutlanmış Mıdır, Diye Düşünüyordum.”
“Cumhuriyet, ilan olunurken, binlerce yıllık tarihte acaba böyle bir zafer kutlanmış mıdır, diye düşünüyordum.” Rahmi Köken
Rahmi Köken 1881’de İzmir’de doğdu. Hukuk eğitimi gördükten sonra Zonguldak’ta maden müdürlüğüne atandı. Osmanlı Meclisi Mebusanı’na İzmir’den üye seçildi. Kurtuluş Savaşı başlarında Ankara’ya kaçarak yine İzmir’den milletvekili seçilerek meclise katıldı. Yedi dönem yani toplam 27 yıl milletvekilliği, bir süre de Ticaret, Ekonomi ve Tarım Bakanlığı yaptı, CHP’den de hiç ayrılmadı. Rahmi Köken, Akşam Gazetesi’nde 1 Kasım 1951 tarihli ve Hıfzı Topuz imzalı ‘Cumhuriyeti Kuranlar Anlatıyor’ yazı dizisinde, Cumhuriyet’in ilanını şöyle anlatır:
“Cumhuriyet’in kalbi, 29 Ekim 1923’teki ilk Teşkilatı Esasiye Kanunu’na bazı madde ve fıkralar eklenerek oluşturuldu ve mecliste oybirliğiyle kabul edildi. Bu karar, bizim uygar dünyaya göre Doğu dünyasından ve onun geriliklerinden kurtulmamız ve Batı’ya yönelmemizdi. O gün, çürümüş saltanat hayatının son nefesini verdiği bir gündü ve Türk milletinin dünya haritasından silineceğini zannedenlerin düş kırıklığı günüydü. İşgal orduları, Türk milletinin ve Gazi’nin yokluktan varlık yaratan kudretini, milletteki istiklal aşkını göremeyecek kadar kör olmuşlar ve Türklere ebediyen kapamak istedikleri uygarlık kapılarını ardına kadar açmaya mecbur kalmışlardı. Binlerce yıllık koca tarihin sayfalarında acaba böyle kaç zafer kaydedilmiştir? O tarihi günü yaşayanlar, hayatlarının en bahtiyar duyguları içinde, başta ebedi şef Gazi Mustafa Kemal’i ve milli hâkimiyeti kutladılar.”
-Yalnız askeri zafer değil, birçok manevi zaferler silsilesinin milletler hayatında bu kadar kısa zamanda, bu kadar hızla gerçekleşmesine başka örnek bulunabilir mi? Cumhuriyet’i izleyen devrim yılları, baş döndürücü ilerleme hamleleriyle doludur. Bunlar nasıl oldu?
“Uygarlık âleminde çok geride kaldığımızı biliyorduk. Aramızdaki mesafenin, doldurulamaz zannını verecek kadar açık ve yaşama hakkımızın tehlikede olduğunu görüyorduk. Bu korkunç açığı kapatmak için olağanüstü bir güç sahibi olmak gerekiyordu. Atatürk’ün önderliğinde bunu başardık. Biz yaşlılar için bu ne mutlu bir gözlemdi.”
-1923’teki amaçlarınız gerçekleşmiş midir?
“Evet, fakat yapacağımız daha çok şey var.”
-28 yılda yapılan işlerin en önemlileri hangileridir?
“Bence en önemlisi, uzun asırlar sürmüş padişahlık idaresinin memlekette yarattığı alışkanlıkların kökünden silinip atılması ve ulusal egemenliğin yerleşmesidir. Bunun yanında bütün ileri hamleleri köstekleyen itikatların yerine laikliğin kabulü, hilafetin kaldırılması, şapka inkılabı, yeni harflerin kabulü, Ankara’nın yeni hükümet merkezi oluşu da cumhuriyetin önemli hamlelerindendir.”
-Devrimleri bugün tehlikede görüyor musunuz?
“Son zamanlarda devrimlere karşı birçok üzücü saldırı olmuşsa da bunlar birtakım eski hoca döküntülerinin eserlerinden başka bir şey değildir. Türk milletinin tarihi deneyimi ve aklıselimi bu gibi gericilikleri önleyeceği gibi gençliğin davayı candan benimsemesi de bütün kötülüklere engel olacaktır.”
(Akşam, “Cumhuriyeti Kuranlar Anlatıyor”, 1 Kasım 1951)
Rahmi Köken bu konuşmadan 8 ay sonra, 7 Temmuz 1952’de yaşama veda etti.