Nuri Demirağ

Sivas Divriği’de, 1886 yılında doğdu. 1889 yılında, babası Yargıç Ömer Bey at­tan düşerek öldü. Kardeşi Abdurrahman Naci Bey doğdu. 1903 yılında, 17 yaşın­dayken, Ziraat Bankası’nın açtığı sınavda başarı göstererek Ziraat Bankası Kangal Şubesinde işe girdi. 1904 yılında, Koçgiri şubesine atandı. 1909 yılında, büyük kıtlık baş gösterince depolarda terk edilen tahılı kişisel inisiyatifini kullanarak halka uygun ederle sattı. Hakkında soruşturma açıldı. Gerçek ortaya çıkınca ödüllendirildi. 1910 yılında, Maliye Bakanlığı’nın açıtığı sınavı kazandı. İstan­bul’a atandı. Beyoğlu varidat memuru oldu. Tak­sim Kışlası ve Talimhane’nin Fransızlar’a verilmesini engelledi. Hasköy Mal Müdürlüğü’ne getirildi. Maliye Mekteb-i Alisi’nde gece derslerine katılarak yüksek öğrenimini yaptı. 1918 yılında, Maliye’nin Tatavla Şubesi’ni denetlerken işgalcilerin hakaretine uğradı. Memurluktan istifa etti. Yabancıların teke­linde olan sigara kağıdı işine girdi. İlk Türk sigara kağıdı yapımını başlattı. Ürettiği sigara kağıdına “Türk Zaferi” adını verdi. 1920 yılında, Müdafa-i Hukuk Cemiyeti’nin Maçka Şubesi’nin yöneticisi ol­du. Cumhuriyet’in ilanından sonra, Fransızlar üst­lendikleri demiryolu yapımını bırakınca 24 Mart 1926 tarihinde kardeşini memurluktan ayırarak bu işi üstlendi. 1931 yılında, Asya’yı Avrupa’ya bağla­yacak boğaz köprüsü projesini yaptı. Amerika’dan uzmanlar getirtti. 4 yıl süren araştırmalarının sonu­cunda hazırladığı projeyi Salih Bozok, Atatürk’e gö­türdü. Atatürk çok beğendi. Hükümete gönderdi. Hükümet reddetti. Yıldız Sarayı önündeki yıkık tarihi çeşmeyi yeniden ayağa kaldırdı. Bu geleneğini yıllarca sürdürdü. Toplam 43 çeşme yaptırdı. 1933 yılında, Divriği’ye enerji sağlama planlarını yaparken (1966 yılında ele alınan) Keban Barajı pro­jesini ilk kez dile getirdi. Bursa’da Sümerbank Merinos Fabrikası’nın yapımına başladı. 1934 yılında, yabancıla­rın tekel oluşturarak çimentoyu 33 Liraya satmaya başladıklarını görünce çimento fabrikası kurmak istedi. 13 Lira’ya satmayı önerdiği halde fabrika kurmasına izin verilmedi. Atatürk ona ve kardeşine Demirağ soyadını verdi. Yapımcısı ol­duğu İzmit Seka Kağıt Fabrikası’nın temeli atıldı. İs­tanbul hal binası inşaatlarının yapımını üstlendi, kısa sürede tamamladı. 17 Eylül 1936 tarihinde, Beşiktaş Nuri Demirağ Uçak Atölyesi’nin temeli atıldı. Divri­ği’de yapılacak olan fabrika için çalışmalara başladı. 150 yataklı öğrenci yurdu yaptırdı. 1937 yılında, Karabük’te demir çelik fabrikasının yapımına başladı. Piraye Hanım ile evlenen Nâzım Hikmet’e evini aç­tı. Geçtiğimiz yıl yitirdiğimiz üvey oğlu Memet Fuat’la birlikte bu evde yaşamalarına yardımcı oldu. 1938 yılında, Erzincan’da deprem olunca evdeki tüm giyecek ve yiyecekleri yanına alıp Erzincan’a koştu. Bölgeye varan ilk yardım ekibi onundu. Türk Hava Kurumu, 65 uçak satın almak için sipa­riş verdi. Türk Hava Kurumu Nuri Demirağ’a verdi­ği uçak siparişini iptal etti. Olay mahkemeye yansıdı. İki ayrı bilirkişinin olumlu rapor yazmasına karşın THK uçakları almadı. 27-28 Aralık 1939 tarihinde Cumhuriyet tarihinin en büyük depremi Erzincan’da yaşandı. 5 Ocak 1940 tarihinde Nuri Demirağ kurtar­ma çalışmalarına katıldı. Depremde evlerini yitirenle­re prefabrik evler yaptı. İstanbul Teknik Üniversite­si bünyesinde bir uçak mühendisliği bölümünün açılması için öncülük etti. Türkiye’nin ilk yerli para­şüt üretimini gerçekleştirdi. 6 Temmuz 1941 tarihin­de ilk uçuşunu pilot olarak yetiştirdiği oğlu Galip Demirağ’ın kullandığı uçakta yaptı. 1942 yılında, yapımcılığını üstlendiği Sivas Çimento Fabrikası hizmete girdi. Mısır ve Buda valiliği yapan Divriğili Melek İbrahim Paşa’nın Edirne’de bulunan ve yok ol­ma tehlikesi içindeki mezarını koruma altına aldırıp yeniden düzenletti. Hükümetten gereken desteği alamayan Nuri Demirağ’ın Divriği’de yapmayı plan­ladığı Gök Üniversitesi, 100.000 kişilik sanayi kenti, örnek köy projeleri kağıt üstünde kaldı. 1944 yılında, Nuri Demirağ’a ait uçak pisti, fabrika ve etüd merkezinin bulunduğu alan istimlak edildi. Ürettiği Nu D. 38 adını taşıyan çift motorlu 6 kişilik yolcu uçağı yurt dışında büyük ilgi gördü. Dünya havacı­lığı yolcu uçakları A sınıfına alındı. 25 Ekim 1944 ta­rihinde, İstanbul’dan Ankara’ya ilk deneme uçuşunu yaptı. 8 Temmuz 1945 tarihinde siyasete atıldı. Milli Kalkınma Partisi’ni kurdu. Türkiye’nin çok partili yaşama geçişini başlattı. 1946 yılında, seçim­lere katıldı. Ancak başarı gösteremedi. MKP’nin ba­sın tarafından engellendiğini düşünen Demirağ, bir matbaa kurarak 100 bin satacak bir gazete planladı. 1947 yılında, Ziya Şakir, “Nuri Demirağ Kimdir?” ad­lı kitabını yayımladı. 1948 yılında Milli Kalkınma Partisi’nin propagandası için bir radyo istasyonu kur­mak istedi. İzin verilmedi. 1951 yılında, evsiz ve açıkta kalan Neyzen Tevfik’e ev verdi. Amerika ve Kanada’ya gitti. Türk Amerikan Dostluk Derneği’nde bir konuşma yaptı. Dönüşünde, 30 Mayıs 1945 tarihinde, MKP’yi toplayarak Amerika ve Kanada iz­lenimlerini anlatarak “Amerikan iş adamları ve ser­mayedarları işbirliği yapabilmek için karşılarında ol­dukça dürüst ve çalışkan yüksek niteliklere sahip Türk iş adamlarını görmek istiyorlar” diyerek Türk Amerikan ilişkilerinde ekonomik ve ticari boyutun ağırlıklı olmasını istedi. 1952 yılında, Pakistan’da yapılan İslam Kongresi’ne Türkiye’yi temsilen katıldı. Demokrat Parti listesinden milletvekili oldu (1954). “Makam ve memuriyet güçlerini kötüye kullanarak kamu düzenini çiğne­yen ve genel ahlakı bozanlar hakkında cezai yaptırım uygulanmasını” isteyen yasa önerisini meclise sundu. Çölleşme, tarım ve hayvancılıkta ge­rileme, enerji, barajlar, köprüler, limanlar, körfezler, uluslararası işbirliği ve dayanışmalar meclis kürsü­sünden ulusun temsilcilerine aktarmaya çalıştığı gerçeklerden kimileriydi.  1957 yılında, mecliste kö­tü gidişi ağır bir dille eleştiren tarihi bir konuşma yaptı. Çalışanlar arasındaki ücret adaletsizliğinin ve uçurumun kapatılmasını isteyen yasa teklifini sundu. Nuri Demirağ, 1957 yılında İstanbul’da öldü.