Atatürk’ün Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü Aras ve Nadir 16 Fotoğrafı

AHMET TEVFİK RÜŞTÜ BEY DR. (ARAS) (MENTEŞE) 1883’te Çanakkale’de doğdu. Hasan Rüştü Bey’in oğludur. İlk ve orta öğrenimini babasının memuriyetle bulunduğu çeşitli yerlerde tamamladıktan sonra Beyrut Fransız Tıbbiye Mektebinden mezun oldu. İzmir Gureba Hastahanesinde bir süre çalıştıktan sonra 16 Şubat 1909’da Selânik İli Sağlık Müfettişliğine atandı.

Bu arada İttihat ve Te­rakki Fırkasında politikaya girdi. 13 Ekim 1911’de “Meclis-i Umur-u Tıbbiye-i Mülkiye” Âzalığına getirildi. 13 Mart 1913’te Sıhhiye Müdürlüğü 1’nci Müfettişliği’ne atandı. Nisan 1915’te Hıfzıssıhha Müdür Muavini ol­du. 15 Şubat 1914’te Teftiş Kurulu Başkanı, 1 Mart 1916’da Sıhhiye Mü­fettiş-i Umumisi 24 Haziran 1918’de de Yüksek Sıhhat Meclisi Üyesi ola­rak görevlendirildi. TBMM’nin 1’nci Dönemi için yapılan seçimlerde Menteşe Milletvekili olan Kurmay Yarbay Mahmut Bey’in Düzce’de ayaklanmacılar tarafından şehit edilmesi üzerine boşalan Milletvekilliğine 17 Haziran 1920’de seçile­rek 1 Temmuz 1920’de Meclise katıldı.

Mecliste Sağlık, Bütçe, Dışişleri, Anayasa, iktisat komisyonlarında çalıştı. 3’ncü Toplantı yılında Dışiş­leri Komisyonunun Kâtipliğini ve İktisat Komisyonunun Başkanlığını yaptı. 21 Eylül 1920’de Kastamonu İstiklâl Mahkemesi Üyeliğine seçildi ise de 11 Ekimde Doğu’da bilimsel incelemeler yapmak üzere kurulan he­yete seçilmesi itibariyle göreve başlamasından kısa bir süre sonra ayrıl­dı.

Rusya’dan dönüşünde Genel Sekreterliğini Hakkı Behiç Bey (Deniz­li)’nin yaptığı ve Mustafa Kemal Paşa’nın izni ile kurulan (Türkiye Ko­münist Partisi)’nin kurucuları arasında yer aldı. 1 Kasım 1922’de Lozan Barış Konferansına delege seçilen Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekili Rı­za Nur Bey (Sinop)’e vekâlet etmesi uygun görüldü. Barış Konferansı’nın kesintiye uğrayıp delegasyonun Ankara’ya dönmesinde vekâleti sona er­mekle beraber görüşmelerin yeniden başlamasıyla 15 Nisan 1923’te Rı­za Nur Bey’in Ankara’dan ayrılması üzerine vekâletini dönem sonuna kadar sürdürdü.

Dönem içinde (32)’si gizli oturumlarda olmak üzere kürsüde (130) ko­nuşma yaptı. (1) soru önergesi ve (2) kanun önerisi verdi. 2’nci Dönemde İzmir’den Milletvekili seçildi. 3 Mart 1925’te İsmet Paşa’nın Başkanlığında kurulan İcra Vekilleri Heyetinde Hariciye vekili ol­du. Bu görevini III, IV ve V inci dönemlerde İzmir Milletvekili olarak bütün İsmet Paşa kabinelerinde 25 Ekim 1937’de Başbakanlıktan isti­fası üzerine kurulan Celâl Bayar Kabinesinde de sürdürdü. 11 Ekim 1938’deki 2’nci Celâl Bayar Kabinesine alınmadı. Dışişleri Bakanlığı sü­resince Türk-Sovyet dostluğunun geliştirilmesine, Balkanlar’da barışın korunmasına, Batı ile iyi ilişkiler kurulmasına çalıştı ve etkili oldu. Ka­tıldığı uluslararası konferans ve toplantılarda Dünya Barışı, Silahsızlan­ma ve Büyük Devletlerin hegemonyasına karşı konuşmalarıyla dikkati çekti.

1939’da Londra Büyükelçiliği’ne atandı. 1943’te bu görevden emekli oldu. 1946’da çok partili döneme geçildikten sonra Demokrat Partiyi des­tekledi. İnsan Hakları Cemiyeti’nin kurucuları arasında yer aldı. 5 Mart 1951’de Türkiye İş Bankası Yönetim Kurulu Üyeliğine seçildi. 26 Nisan 1952’de Yönetim Kurulu Başkanı oldu. 2 Haziran 1960’ta ayrıldı. Sonra­ki yaşamını siyasî konularda yazı ve anılarını yazmakla geçirdi. 5 Ocak 1972’de İstanbul’da öldü. Rumeli Hisarı Mezarlığında toprağa verildi. Ev­li olup bir çocuk babası idi. (Aras) soyadı, 8 Kasım 1934’te Atatürk tarafından verilmiştir.

Eserleri:

1. Çiçek Hastalığı, 1914

2. Sıtma, 1914

3. Papatotis Humması, 1924

4. Lozan’ın İzlerinde 10 yıl, 1935 (Dışişleri Bakanı olarak TBMM’de ve Uluslararası Toplantılarda 1925-1934 arası söylevleri) Numan Menemencioğlu’nun derlemesi olup Fransızca Çevirisi. 10 Ans Surles Traces delavsanne adıyla yayımlanmıştır.

5. Görüşlerim, 2 Cilt, 1945 ve 1968 (Gazetelerde yayımlanan Dış Siyaset konularındaki makaleleri)

6. Uluslararası Diplomasi Akademisinin yayımladığı (Diplomatik Sözlük) te (Türkiye’nin Dış Siyaseti)