Atatürk ve Yahya Kemal

8 Şubat 201817 Nisan 2020 Mustafa Kemalim Yahya Kemal Beyatlı'nın eserleri, Yahya Kemal Ve Atatürk

Munis Faik Ozansoy, Hisar Dergisi, Kasım 1968

Her insanın aile takviminde ortak sevinç ve matem günleri olduğu gibi, milletlerin geçmişinde yer alan birçok zafer ve felâket tarihleri arasında da, ötekileri ikinci plâna iten ve o milletin bütün fertlerini sevinçte ve tasada birleştiren müstesna günler vardır. Bizim de çok şükür zaferleri yenilgilerinden, kazançları kayıplarından fazla olan tarihimizin son yarım Yüzyılı içinde iki büyük gün var ki, o günlerde Türk milleti tek vücut ve tek kalp halinde birleşerek sevinir veya ağlar: 30 Ağustos ve 10 Kasım günleri..

Nasıl olmasın ki o günlerden biri, millet haysiyetimizin ve millî sınırlarımızın kurtarıldığı; öteki, onları kurtaran büyük adamın hepimizi öksüz bıraktığı gündür. Hisar’ın yalnız Kasım sayıları için başyazı düşünürken, konu ve başlık aramaya ihtiyaç duymam. Konu da, başlık da hazırdır: Atatürk…

Fakat bu sefer, o dev-ad’a bir büyük ad daha eklemek istedim: Yahya Kemal. Onu da, tam on yıl önce, Kasım ayının başında kaybetmiş değil miydik?

Güzel bir çağrışım bu iki büyük insanı hafızamda birleştirdi. Ben eminim ki büyük Dâhi bunu bir saygısızlık saymayacak ve o aziz şairin ruhu bundan hazların en ulvîsini duyacaktır.

Atatürk’ü anarken Yahya Kemal’i hatırlamak, ölüm tarihleri ayni aya rastlamış olmasa da, bence yersiz sayılmamalıdır. Çünkü Yahya Kemal, mütâreke yıllarının acısını millî haysiyetinin derinliklerinde duyan ve kurtuluş savaşına tâ ilk gününden itibaren kalbi ve kafasıyla inanan şairlerimizden biri ve belki de birincisi idi. 1919-1922 yılları arasında kaleminin bütün gücünü bu ülkü için seferber etmiştir. Tarihimizin en karanlık günlerinde tek ümit ışığını Mustafa Kemal Paşa’nın şahsında görüyordu. Aynı inancı duyan ve söyleyen Halide Edip ile Falih Rıfkı Anadolu’ya geçtikten sonra, artık bu ümidi her gün İleri ve Tevhid-i Efkâr gazetelerinin sütunlarından İstanbul’un sağır ufuklarına haykıran yalnız Yahya Kemal olmuştur.

Eski geleneklerimiz kadar yakın tarihimiz hakkında da pek az bilgiye sahip olan gençlerimiz, Yahya Kemal’i yalnız şair olarak tanırlar. Hattâ, Park Otel’deki odasının yalnızlığından Abdullah Efendi lokantasına ve Emirgân kahvesine kadar uzanabilen ihtiyarlık günlerini düşünerek onu, toplum hayatiyle bağlantısı hiç olmamış bir hayal adamı diye suçlayanlar bile vardı. Bilmiyorlardı, daha doğrusu biz onlara öğretmemiştik ki, Yahya Kemal, şair olmadan önce bir nâsir, bu memleketin dertlerini her gün dile getiren bir yazardı. Yahya Kemal’in millî isyanı, mütâreke yıllarında Sevr muahedesine karşı bir şiiriyle başlamış, makaleleriyle devam etmiş ve yine bir şiirle tamamlanmıştır.

Bu yazımda ben, Atatürk hakkında fazla birşey söyleyecek değilim. Elli yılın ötesinden bugüne nakledeceğim sesiyle o büyük Dâhi hakkında Yahya Kemal’i konuşturacağım.

Önce şairimizin milli isyanı dediğim «1918» şiirini dinleyelim:

Ölenler öldü, kalanlarla muztarip kaldık.

Vatanda hor görülen bir cemâatiz artık .

Ölenler en sonu kurtuldular bu dağdağadan

Ve göz kapaklarının arkasında eski, vatan

Bizim diyar olarak kaldı tâ kıyamete dek.

Kalanlar ortada genç, ihtiyar, kadın, erkek

Harâb-olup yaşıyor tâli’in azâbıyle;

Vatanda düşmanı seyretmek ıztırâbıyle.

Vatanda korkulu rü’yâ içindeyiz gerçek.

Fakat bu çok süremez, mutlaka şafak sökecek.

Ateş ve kanla boğar, bir gün ordumuz lekeyi,

Bu, insanoğluna bir şeyn olan, Mütâreke’yi.

Şimdi de Yahya Kemal’i, Mustafa Kemal Paşa ve millî savaş hakkında, makaleleriyle konuşturalım:

«İki sene evveline kadar yaşamak hakkını ancak mâzîye âit eserlerle talep ediyorduk. Bugüne göre bir millet olduğumuzu isbat lâzımdı. İşte millî hareket bir sene içinde bu hakikati ortaya koydu, bir sene içinde Mustafa Kemal’i milletin timsâli olarak yarattı. Bir sene içinde bütün sütü temiz Türkler o timsâlin etrâfında bir kütle oldular.»

«Mustafa Kemal’i bir şahıs zannedenler aldanıyorlar. Mustafa Kemal İzmir’e efzunlar çıktığı günden evvel bir ferddi. O günden beri artık bir ferd değil bir timsâldir.»

«Millî hareketi bir kıvılcımken söndüremeyen nefesler bugün bir güneş olduktan sonra söndürmeye çalışırlarsa ne demeli?» «Nefesle kaabil-i itfâ mıdır çerâğ-ı elest?» (1)

**Yahya Kemal Beyatlı’nın Varşova’da elçiyken çekilmiş fotoğrafı**

«Bir milletin başına gelebilecek ne kadar felâket varsa hepsiyle haşır neşir olduğumuz bu senelerde önümüze düşüp bizi tekrar hayâta çıkaran Mustafa Kemal Paşa’nın sîmâsını ileride tahattur edecek her Türk Abdüihak Hâmid’in bu mısra’ındaki çerçeve içinde görecek:

Akardı payına mahşer-misâl bir millet!

Çoktan, pek çoktan beri bu millet bir oğlunun şahsında böyle temessül etmemişti. Milletlerin asırlarda bir doğurduğu büyük insanlar henüz eserlerini ikmâl etmemişken bile gözleri kamaştırırlar, bize de bugün bu vâki oluyor.»

«Yunanlılar İzmir’e çıktıkları gün çok bedmesttiler, o gün, o fecî gün İstanbul’dan Samsun’a bir adamın gittiğini fark edemediler. Her şeyin bittiğini zannettikleri o gün her şey başlıyordu; o adamın neden sonra ismini öğrendiler. Şimdi de rü’yâlarına giriyor.» (2)

«Mirlivâ Mustafa Kemal Paşa İzmir fâciası günü bir yeis cumûdiyesi kesilen pâyitahtın ortasından geçmiş, tek başına, Bâbıâlî merdivenlerinden çıkmış, orada fâcianın sadmesiyle benzi sarı nâzırlar görmüş. Ellerini nevmîdâne uğuşturarak: «Ne yapalım? Ne yapalım? diyen o ricâle, kısa bir cevap olarak: «Vazifenizi yapınız!» demiş. Oradan ayrılmış, kendi vazifesinin başına geçmek üzere, doğru rıhtıma gitmiş. Bir Karadeniz vapuruna binmiş, anne Anadolu’nun bir sâhiline çıkmıştı. Mirlivâ Mustafa Kemal Paşa’nın arkasında o gün yegâne kuvvet, İstanbul’un, Anadolu ve Rumeli şehirlerinin meydanlarında mâtem mitingi hâlinde, toplanmış hazîn, perişan, biçâre, mazlum bir halktı. Üç sene sonra, bugün, Müşîr Mustafa Kemal Paşa İzmit’dedir; o hazîn, perişan, nevha- ger mâtem kalabalıkları bugün onun arkasında, Kars’dan Eskişehir’e kadar, bükülmek bilmiyen iki demir bâzû gibi gerilmiş ordulardır; bugün, eğer o üç sene evvelki fâcia gününün nâzırlarından biri İzmit’e gitse ve o gün kısa bir cevap olarak: «Vazîfenizi yapınız!» demiş olan genç Türk serdârına şimdi onun ne yaptığını sorsa, o: «Vazife mi yapıyorum!» der ve bu vazifenin ne olduğunu anlatır.»(3)

Şairin konuşmasını 22 Ağustos 1922 tarihli zafer niyaziyle bitirelim:

Şu kopan fırtına Türk ordusudur Yârabbi!

Senin uğrunda ölen ordu budur Yârabbi!

Tâ ki yükselsin ezanlarla müeyyed nâmın,

Gaalib et, çünkü bu son ordusudur İslâm’ın.

Atatürk hakkında Yahya Kemal’i daha sayfalarla konuşturabilirdim. Ama buna ne lüzum var? Atatürk ve eseri üzerinde kim ne söylerse daima eksik, yahut fazladır. Atatürk’ün bu millet ve memleket için ne olduğunu, onun müstesna yüzünü görmek mutluluğuna erişememiş genç kuşaklara anlatırken, bence Hâmid’in güzel mısraını tekrarlamakla yetinmeliyiz:

Akardı pâyına mehşer-misâl bir millet!

Gerçekten bu millet 1919’dan itibaren hayatı boyunca onsekiz yıl Atatürk’ün izinde mahşer misali akıp gitmişti. Otuz yıldan beri de hatırasına ve onun timsali olan Anıt-Kabrine koşmaktadır. Bu mahşer akışı daha otuz yıllar, yüz yıllar, kısacası ebediyete kadar devam edip gidecektir.