Atatürk Anadolu’ya Gidiyor
Mustafa Kemâl Anadolu’ya geçişinin gerekçesini şöyle açıklar:
“Dayanılacak gücün doğrudan doğruya millet olacağı düşüncesi bende çok güçlüydü. İstanbul’da olup bitenlerden, yapılan girişimlerden milletin haberi yoktu. İstanbul’da oturup, millete haber ulaştırmanın da imkânı kalmamıştır. Öyleyse yapılacak tek şeyin İstanbul’dan çıkıp milletin içine girmek ve orada çalışmak olduğuna karar verdim.”
Bu sırada, İşgal Kuvvetleri Komutanlığı Osmanlı Hükümeti’ne bir ültimatom vererek, Samsun ve Trabzon dolaylarında asayişin bozulmuş olduğunu, Türklerin Rum köylerine taarruz ettiğinden şikayetle, Osmanlı Hükümeti asayişi temin ve muhafaza etmediği takdirde, İtilâf Devletleri’nin. Mondros Mütarekesi’nin 7. Maddesi gereğince harekete mecbur kalıp adı geçen bölgeyi işgal edeceklerini bildirmeleri, dönemin Sadrazamı (Başbakan) Damat Ferit Paşa’yı telaşlandırmıştır.
Hükümet zor durumdadır. Oraya bir müfettiş gönderilmesi gerekmektedir. Bunun kim olacağı düşünülürken, Dahiliye Nazırı (İçişleri Bakanı) Mehmet Ali Bey, Mustafa Kemal’in adını ortaya atar. Mehmet Ali Bey, bundan bir süre önce Ali Fuat Paşa aracılığıyla Mustafa Kemal ile tanışmış, onu sevmiş ve benimsemiştir. Mustafa Kemal, bir anda önüne çıkan bu şansı şöyle anlatmaktadır:
“Ne âlâ şey, talih bana öyle müsait şartlar hazırlamıştı ki, kendimi onların kucağında hissettiğim zaman ne kadar mutluluk duydum tarif edemem. Nezaretten (Bakanlık) çıkarken, heyecanımdan dudaklarımı ısırdığımı hatırlıyorum.”
Mustafa Kemal, anılarının bir başka yerinde de Anadolu’ya geçişi konusundaki görüşünü şöyle anlatır:
“Ben, zaten şu veya bu suretle Anadolu’ya geçmek fırsatı arıyordum. Mademki onlar teklif ettiler, fırsattan mümkün olduğu kadar yararlanmalıydım.”
Atama ile ilgili bürokratik işlemler tamamlandıktan sonra Mustafa Kemal, 9. Ordu Müfettişi olacaktır (30 Nisan 1919). (9. Ordu 14 Haziran 1919’da 3. Ordu adını aldı.)
Görevi ile ilgili yetki kapsamını belirten belgeyi Genelkurmay’daki arkadaşlarının da yardımıyla kendi istediği gibi hazırlayacaktır. Böylece Mustafa Kemal, Samsun’dan itibaren bütün Doğu illerindeki askerî ve sivil yöneticilere emir verme yetkisine sahip olmuştur (bk.Belge:1).
Artık, Mustafa Kemal ile kader arkadaşlarının istedikleri olmuş, Anadolu yolları açılmış, millî direniş hareketinin başlaması için ilk adım atılmıştır. Şimdi sıra Samsun’a (Canik) yolculuğa gelmiştir.

